Önceki sayıdan devam

HASAN ALİ YÜCEL

16 Aralık 1897’de İstanbul’da doğdu. 26 Şubat 1961’de İstanbul’da yaşamını yitirdi. İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Felsefe Bölümü’nü bitirdi. İzmir ve İstanbul’da edebiyat ve felsefe öğretmenliği, maarif müfettişliği yaptı. Fransız eğitim sistemini incelemek üzere bir yıllığına Paris’e gönderildi. 1932’de yurda dönüşte Gazi Eğitim Enstitüsü Müdürlüğü görevine atandı. 1933-1935 arasında Milli Eğitim Bakanlığı Orta Eğitim Genel Müdürlüğü yaptı. 1935’te İzmir milletvekili seçildi. 1938’de Celal Bayar hükümetinde Milli Eğitim Bakanlığı’na getirildi. 1946’ya kadar Refik Saydam ve Şükrü Saracoğlu hükümetlerinde de aynı görevi sürdürdü. Birinci Eğitim Şürası’nı topladı. Ankara Fen ve Tıp fakültelerini, İzmir Yüksek Ticaret ve İktisat Okulu’nu, Balıkesir ve Edirne öğretmen okullarını eğitime açtı. Yüksek Mühendis Okulu’nun İstanbul Teknik Üniversitesi’ne dönüşmesini sağladı. Köy enstitülerini kurarak eğitim ve bilimi Türk köylerine kadar ulaştırdı. Dünya klasiklerinin Türkçe’ye çevrilmesini sağladı. 1950 seçimlerinde parlamentoya giremedi. İstanbul’a yerleşti. Akşam ve Cumhuriyet gazetelerinde makaleler yazdı. 1958’de UNESCO Türkiye Milli Komisyonu üyeliğine atandı. 1961’de Kurucu Meclis üyesi oldu. Şiirlerini önce aruzla, sonra heceyle yazdı. Asıl önemli yanı Türk kültürü ve eğitimine yaptığı unutulmaz hizmetlerdir.

ESERLERİ:

ŞİİR:

Dönen Ses - Sizin için - Dinle Benden

DÜZYAZI:

Goethe, Bir Dehanın Romanı (1932)

Türk Edebiyatına Toplu Bir Bakış (1932)

Pazartesi Konuşmaları (1937)

İçten Dışa (1938)

Türkiye’de Ortaöğretim (1938)

Davalar ve Neticeleri (1950)

Hürriyete Doğru (1955)

İyi Vatandaş İyi İnsan (1956-1971)

Kıbrıs Mektupları (1957)

Edebiyat Tarihimizden (1957)

İngiltere Mektupları (1958)

Türkiye’de Maarif (1959)

Hürriyet Gene Hürriyet (1960-1962, 2 cilt)

MAHMUT MAKAL

Köy Edebiyatı'nın başlangıç ürünü olarak, sayılan “BİZİM KÖY" ü ben okuyamadım. Çok istememe rağmen, bir türlü okumak nasip o1madı. Kendisinide yüz yüze tanıma imkanı bulamadım.Onun için bu kişi hakkında başkalarının yazdığı biyografiden başka birşey veremiyeceğim için üzgünüm. İşte biyografisi.

Mahmut Makal, 1930 yılında Aksaray ilinin Gülağaç ilçesi Demirci Köyü'nde doğdu. 1943 yılında İvriz Köy Enstitüsü'ne başladı. Edebiyata şiirle başladı. İlk olarak 1945'te "Türk'e Doğru" ve 1946'da "Köy Enstitüsü" dergilerinde şiirler yazdı. Varlık Dergisi'ndeki Köy Notları ile dikkat çekti. 1947'de İvriz Köy Enstitüsünü bitirdekten sonra 6 yıl köy öğretmenliği yaptı. 1950 yılında öğretmenlik yıllarındaki gözlemlerini Bizim Köy adlı bir kitapta yayınlayarak büyük yankı uyandırdı. Köy Edebiyatı akımının başlangıcı olarak anılan bu kitap nedeni ile tutuklanıp bir süre cezaevinde kaldı. Öğrenmenlikten sonra 1953 yılında Ankara Gazi Enstitüsü'ne girdi ve o yıllarda Fransa’da Avrupa Sosyoloji Merkezine araştırma yapmaya gitti. 1965 seçimlerinde Türkiye İşçi Partisi’nden İstanbul adayı oldu. Sırasıyla Antalya, Ankara ve Adana bölgesinde İlköğretim Müfettişliğinde bulundu. 1971'de İstanbul Sağır ve Dilsizler Okulu'nda Türkçe öğretmeniyken görevi bıraktı. 1971-1972 yılları arasında Bizim Köy Yayınları'nı yönetti. 1972 yılında Venedik Üniversitesi'nde Türk Dili ve Edebiyatı dersleri verdi.

Meslek hayatı 17 yıl sürdü. Kitapları ve düşünceleri yüzünden mahkemelerde yargılandı ve bir müddet cezaevinde yattı. Milli Eğitim Bakanlığı tarafından müfettişliği elinden alınarak tekrar öğretmenlik statüsüne indirildi ve Sağırlar Okulu'na atandı. Eserlerinden bazıları Almanca, Rusca, Fransızca, İngilizce, Macarca, İtalyanca, Bulgarca, Lehçe, Romence ve İbranice gibi çeşitli dillere çevrildi. Makal 1967'de Unesco tarafından dünya gençliğine örnek insan olarak seçildi.

MEVLÜT KAPLAN

Enstitülü Devler'den en çok tanıştığım insan, Mevlüt Kaplan'dır.

Onunla bir ağabey kardeş gibi ilişkilerimiz oldu. Onu ben İzmir'de tanıdım.Yazdığı kitapların tanıtımını bazı günler birlikte yaptık. Hatta ders kitaplarını Doğu Karadeniz ve Kuzeydoğu Anadolu’da ben tanıttım. İzmir'de Özgür Eğitim Yayınları'nın sahibidir. Kendisini çocuk edebiyatına adamış ve genelde didaktik kitaplar yazmış ve hale yazmaktadır. Kendisi iyi bir dost ve arkadaş olmasına rağmen,yayınevini emanet ettiği insanlar onun yerini asla dolduracak güçte değiller. O nedenle de benim gibi eski do dostlar, yayın evi ile alakalarını çoğu kesmiş durumdadır.Y oksa Mevlüt Kaplan bir babadır.

1930 'da Akşehir Ökes köyünde doğdu. Eğitmenlik okulunda, İvriz Köy Enstitüsü ve Gazi Eğitim Enstitüsü Özel Eğitim Bölümünde okudu. 1958-62'de yurtdışına gönderildi. Almanya, İngiltere eğitimini,Dünya Çocuk Edebiyatı'nı inceledi. Londra Marylebone Dil Kolejini bitirdi. İzlenimlerini, Londra BBC ve Kıbrıs Bayrak radyolarında kendi sesinden duyurdu. Konya’da öğretmenlik, Mersin, Antalya ve İzmir'de Eğitim Uzmanlığı, İlköğretim Müfettişliği yaptı. Adını 15 yaşında şiirle duyurdu. Masal, anı, gezi, öykü, roman ve çeşitli kollarda makaleler yazdı, araştırmalar yaptı.

Şiirleri: “Anadolu Yankıları” (1948), “Ozanca”(1951), “Sevgi Barışla Büyür”(1996)

Masalları: “Ceylan Kuzu” (1962)“ Keloğlan ile Delioğlan” (1970), “TelliTurna” (1975), “Edi ile Büdü” (1980).

Öykü ve Romanları: “Bücür Osman” (1989), “Yolun Öteki Ucu” (1990), “Tren Düdükleri” (1994) “Serçeler Yakına Konar” (1996), “Bir Arpa Boyu Uygarlık” (1996), “Köyün Demircisi” (1997), “Mektuplar Barış Olsa” (1999) “Sabahlar Günaydınla Başlar”(2000) “Öyküler Ne Söyler?” (2000),”Beyaz Mendil”(2000), “Günaydın Çocuklar” ( 2000 )

İncelemeleri: “Adada Bir Yıl” (1962), “Anılarla Atatürk” (1980), “NasrettinHoca” (1985),“Mavi Sularda”(1993)

Basılmış kitap sayısı 220'i aşkındır. 1945 'te başladığı yazma çalışmalarına laik, demokratik ilkeleri savunan birçok sanat, edebiyat dergisinde, Cumhuriyet ve Milliyette sürdüre geldi . Şiir, öykü, inceleme dalında 15 ödül aldı. On altıncısı 2001 yılının ödülü olarak Kosova'dan geldi. Aydın Söke - Yuvaca Köyü'nde adına bir kitaplık kuruldu. Öğretmen Ayten KAPLAN'la evlidir. Özlem adında bir kızı, Özgür adında bir oğlu var. Çocukları da eğitimcidir. Mevlüt KAPLAN İzmir'de kurduğu Özgür Eğitim Yayınevi'nin sahibi ve genel yayın yönetmenidir. Adına her yıl ödüllü edebiyat yarışmaları düzenleniyor.

O bir örgütçüdür: Türkiye Öğretmenler Sendikası kurucusu, Atatürkçü Düşünce Derneği, Çağdaş Eğitim ve Köy Enstitüleri Vakfı, Eğitimciler Derneği, İlköğretim Müfettişleri Derneği, Türkiye Yazarlar Sendikası, Edebiyatçılar Derneği, Pen Yazarlar Derneği, Kıbatek Derneği Türk Dünyası Edebiyat Derneği, Türk Dil Derneği Üyesidir.

Mevlüt Kaplan, Köy Enstitülü çıkışlılar içinde en sakin ve verimlilerden biridir. Çocuk edebiyatı ile ilgi çok güzel yayınları vardır. Fikir ve düşüncelerini çocuklarla kitaplarında kurduğu ilişkiler yoluyla anlatır. Usta bir didakçikçidir. Müfettişliğinde çok verimli çalışmalırı olmuş, öğretmenlere rehberlikte, tıpkı bir ağabey gibi davranmıştır. Kaplanla çalışmış birçok öğretmen tandım. Hiçbiri onuniçin kötü bir adamdır demedi. Eserleri çocuklar için yazıldığı için fazla düşünce ve gerçek hayatla ilgili değildir. Bir Fakir Baykurt, bir Dursun Akçam, bir Mahmut Makal gibi sosyal çıkışları yoktur. Zaten o kişiliği gereği kavkagayı sevmiyen bir tiptir. Çok yazanlardan biridir. Benim ondan ricam, bu yazdıklarımı, bir kitap haline getirip, kitap sattığı öğretmenlere birer adet armağan etmesidir.Buna yetecek gücü ve olanakları vardır.Kendiside bir önsöz ekliyerek, anıları ile güçlendirerek, bu işi yapabilir. Mevlüt Ağabey' den bunu yapmasını, Türk Milli Eğitimi için özellikle diliyorum. Onları unutturmayacak bu yapıt olacaktır. Kendisine başarılar dilerim.

RAUF İNAN

Tonguç'tan sonra ikinci adam olarak tanınır. Güçlü zekası ve kıvrak görüşü ile Tonguç'u etkilemiş, Enstitülerin lokomotifi olmuştur. Hakkında bir çok yazı yazılmasına rağmen, kendisi fazla kitap yazmamıştır. Yazdıklarıda enstitülerle ilgili mesleki yazılardır. Bir Fakir Baykurt, bir Dursun Akçam gibi dava adamı değildir. O, mesleki bilgiler ve enstitülerin usta adamıdır. Tonguç'un ise sağ koludur. Kitaplarını okumanızı tavsiye ederim. Ben kendisini tanımadığım için fazla bir katkım olmayacaktır. Ama aşağıdaki yazar arkadaşımın kitabında Rauf İnan ile ilgili çok güzel şeyler var olduğunu biliyorum. Okuyun bu kitabı.

Rauf İnan Hakkında yazılanlar

1. Rauf İnan, Köy Enstitüleri ve Bir Ömrün Tanıklığı

Nazif Evren - Güldikeni Yayınları

“... Nazif Evren, insanlık kültürünü özümsemiş, özverili, yurtsever bir değerimizdi. Onunla yıllar öncesinde yaptığım bir söyleşiden sonra, Kıyı'da sürekli yazmasını rica etmiştim. Bu ricamı kırmadı, yazdıkça yazdı. Kitaptaki yazılarının tümüne yakını bu çabanın ürünü oldu. Gönlü hep Köy Enstitülerindeydi. Onları ve onlardan arda kalanları dile getirdi; onlarla kotarılan eğitim seferberliğini, onlara karşı verilen amansız mücadeleyi, kendinden sonraki kuşaklara aktarmayı görev bildi...” -Ahmet Özer- *** Devam edecek