E. TURGUT TEKİN
Yeni İlköğretim Programında okuma-yazma öğretimi
* Dünkü sayıdan devam
5. Bitişik eğik yazı, harflerin doğru yazımını desteklediğinde harflerin yazılış yönlerinin karıştırılması sorununun ortaya çıkmasını önlemektedir.
6. Bitişik eğik yazıdaki süreklilik, düşüncedeki süreklilik ile örtüşmekte ve birbirini desteklemektedir. Böylece yazıda kazanılan bu akıcılık okuma becerisine de yansımaktadır.
7. Dik temel harflerin ardından bitişik eğik yazı harfleri ile yazmaya başlayan öğrenciler bitişik eğik yazıya geçişte güçlük çekmektedirler.Bu nedenle ilk okuma-yazma öğretimine bitişik eğik yazı ile başlanmalıdır.
8. Yapılan araştırmalar, öğrencilerin bitişik eğik yazı harflerini yazmada bir problemle karşılaşmadıklarını ve bu yazı türünden zevk aldıklarını göstermektedir.
9. Bitişik eğik yazının estetik görünümü, öğrencilerin estetik bir bakış açısı geliştirmelerine yardımcı olduğundan, onların sanatsal gelişimlerine katkıda bulunmaktadır. Bitişik eğik yazı öğretimi ile resim ve müzik derslerinin öğretimleri arasında ilişki bulunmaktadır.
10. Bitişik eğik yazı alışkanlığı, öğrencilerin diğer yazı karakter· leriyle yazılmış metinleri okumalannda problem çıkarmamaktadır. Öğrencilerin, değişik stilierde yazılmış harfleri tanımakta ve okumak· ta güçlük çekmediklerini deneysel çalışmalarla ispatlanmıştır.
11. Bitişik eğik yazı, sentez yöntemine uygun olduğundan Ses Temelli Cümle Yöntemi ile ilk okuma.yazma öğrenme sürecini kolaylaştırmaktadır.
2. İlk Okuma-Yazmaya Hazırlık
İlk okuma-yazmaya hazırlık aşamasında; genel hazırlık, okumaya hazırlık ve yazmaya hazırlık olmak üzere üç tür çalışma yapılmalıdır. Bunlar:
a. Genel Hazırlık
Öğrencilere, sınıf ortamına, arkadaşlarına ve öğretmenlerine alışmaları için okulun ilk gününden itibaren rahat iletişim kurabile· cekleri bir ortam sunulmalıdır. Bunun için oyunlar, dramalar, şarkılar, bilmeceler birer araç olarak kullanılarak öğrencilerin, ilk okuma yazma çalışmalarına yönelik olumlu tutum geliştirmeleri sağlanabilir .
Ayrıca öğrenciler çeşitli yönleriyle (görme, işitme, geçirdiği hastalıklar, aile ve sosyal durumu vb.) tanınmaya çalışılmalı, sınıf ortamının düzenlenmesinde ve ilk okuma-yazma öğretimlnde bunlar dikkate alınmalıdır. Çocukların gelişimi düzenli aralıklarla kontrol edilmeli, aileler, yapılması gerekenler hakkında bilgilendirilriıeli, onların desteği alınmalı.
b. Okumaya Hazırlık
Okumaya hazırlık aşamasında; oturma, kitabı tutma ve açma, görsel okuma ve okumaya özendirme etkinlikleri önerilmiştir. Bu etkinlikler aşağıda açıklanmaktadır. Bu aşamada, öğrencinin durumuna göre daha farklı etkinlikler de yapılabilir.
1. Oturma: Ilk okuma-yazma çalışmalarında düşünce akışını ar· tıran, anlamayı ve çalışmaları kolaylaştıran oturma şekline dikkat edilmelidir. Öğrencilerin sırada yanlış oturmalarına ve eğilerek çalışmalarına izin verilmemelidir.
2. Kitabı tutma ve açma: Göz ile kitap arasındaki en uygun uzaklığa dikkat ederek öğrencilere kitabı nasıl tutmaları ve sayfaları nasıl açmalan gerektiği gösterilmelidir.
3. Görsel okuma: Okuma çalışmalarından önce öğrencilerin görselleri tanıma, anlama, yorumlama ve anlatma becerileri geliştirilmelir. Bu amaçla şu çalışmalar yapılabilir:
* Gördüğü bir resmi tanıma, diğerlerinden ayırt etme,
* Görsellerde gördüğü aynntıları anlatma,
* Söylenen kelimenin görsel karşılığını bulma,
* Söylenen cümleye uygun resimleri bulma,
* Sorulan bir soruyu görsellerden yararlanarak cevaplama,
* Görsellerden yararlanarak hikaye oluşturma,
* Görsellerden yararlanarak oluşturulan bir hikayedeki kahraman, olay, yer, zaman hakkında konuşma.
4. Okumaya özendirme: Öğretmen, örnek okuma yaparak öğrencileri okumaya özendirmelidir. Bu amaçla şu çalışmalar yapılabilir:
Hikaye, masal, fıkra, şiir, şarkı, tekerleme vb. okuma.
Resimli hikayeleri okuyormuş gibi anlatmalarını sağlama.
c. Yazmaya Hazırlık
Yazmaya hazırlık olarak aşağıda el hareketleri, boyama, kalem tutma, serbest çizgi çalışmaları verilmektedir. Öğrencilerin gelişme durumuna göre daha farklı çalışmalarda yapılabilir.
1. EI hareketleri: Yazmaya başlamadan önce öğrencilerin çeşitii oyunlarla el kol kastarı geliştirilmelidir. Bu çalışmalarla öğrencilerin kas esnekliği sağlanmalıdır. Bu amaçla aşağıdaki etkinlikler yapılabilir:
* Parmakları kullanarak şarkılar söyleme. Örneğin, sağ elimde beş parmak, sol elimde beş parmak şarkısının söylenmesi.
* Parmak uçları ile sıra üzerine vurarak yağmur yağma sesinin çıkartılması (hafif yağmur, şiddetli yağmur, gök gürültüsü taklitleri).
* Direksiyon çevirme hareketiyle sağa ve sola doğğru dönüşler yapma.
* Elma, armut toplama veya parmaklarını açıp kapatarak far yakıp söndürme taklidi yapma.
2. Boyama: Çeşitli boya kalemleriyle resim yapma etkinlikleri yapılabilir.
3. Kalem tutma: Kalem tutmanın ilk okuma-yazma öğretimi açısından ayrı bir önemi bulunmaktadır. Öğrencilerin bu aşamada edinecekleri alışkanlıklar ömür boyu sürmektedir. Öğrencinin, kalemi yanlış tutması, ellerinin çabuk yorulmasına neden olmakta ve güzel yazı yazmasını engellemektedir. Bunu önlemek için öğretmen, her öğrencilerin kalem tutuşunu gözlemleme kalemi doğru tutma alışkanlığı kazanmalarını sağlamalıdır.
* Devam edecek...