Söke’yi Tanıtma ve

Eski Harabeleri Koruma Cemiyeti’nin Başkanı Hümeyra Sultan’ın

Güney Ege Turizmine unutulmaz katkıları

Adına ilk kere, 1950’li yıllarda Söke’de yayımlanmış bir gazetede rastladım. Cumhuriyetimizin 75. yılı nedeniyle “CUMHURİYET’İN 75. YILINDA SÖKE BELEDİYESİ”  adıyla bir araştırma yapıyordum. Söke’nin eski Belediye Başkanları’ndan Ekrem Karakaş dönemini kendisiyle görüşürken o yıllara ait elinde ne kadar doküman varsa incelemem için bana verdi. Ekrem Karakaş dönemi,1955-1960 yılları arasını kapsıyordu. Ekrem Karakaş’ın bana verdiği belgeler arasında bir tomar o yıllarda yayımlanmış ve yine o yılları içeren “DEMOKRAT SÖKE GAZETELERİ” de vardı. 10 Ağustos 1955 tarihli Demokrat Söke Gazetesi’nde şöyle bir haber dikkatimi çekti. Haber şöyleydi:

“Söke’yi Tanıtma ve Eski Harabeleri Koruma Cemiyeti’nin memleket çapında çalışmaları ve faydaları. ”Haberin özeti böyle, metni ise şöyle devam ediyordu:

“Cemiyetin çok kısa zamanda her tarafta rağbet bulmasında ve daha büyük makamlarca takdir edilmesinde, Cemiyet Başkanı Sayın Hümeyra Özbaş’ın Cemiyet Başkanı kaldığı sürece Söke’mize çok faydalı olacağından her zaman için emin bulunmaktayız. Dört aydan beri hummalı bir çalışma sonucunda yüzlerce turistin Söke’yi ziyaret etmelerini sağlamış olan cemiyet, turistlere her türlü kolaylığı göstermiş, açıklamalar yapmış, harabelere gelmelerinde, gezip görüp bilgilendirmelerinde, gece istirahatlarında konukseverliğin, vazife aşkının en büyük örneğini vermiştir” deniyordu.

O yıllarda Söke, Güney Ege’nin merkezi, bölgenin de en büyük kentiydi. Beyleri, ovası, pamuğu ve zenginliğiyle de  ünlü olan Söke’nin bölgenin de en büyük kenti idi. Beyleri, verimli toprakları, sulak alanları, Büyük Menderes ırmağı, Bafa Gölü, Ege Denizi k ıyıları ile dünyanın sayılı coğrafyasına sahipti. Bu verimli topraklarda çok şeşitli tarla ürünleri yetişirken, bağları, bahçeleri, zeytinlikleri ile de dillere destandı. Hele su ürünleri, bereketli Bafa Gölü ve balık deposu Büyük Menderes halici ile Türkiye’nin gözbebeği idi. Ayrıca Karina Lagünleri, Ulusal Parkın koyları, ormanla kucaklaşan plajları olmasına rağmen yolu olmadığı için turizme açılamıyordu. Didim, Milet, Prien, Efes ve Magnezya gibi  antik kentlere sahipti. Bu kentlerin bağrında 6 bin yıllık kültürler saklıydı. O yıllarda Kuşadası, Davutlar, Güzelçamlı, Didim, Akbük gibi turizm merkezleri doğmamıştı. Gelen turistleri ağırlayacak oteller, lokantalar bile yoktu. Seyyahat Acenteleri ve tur rehberli ise hiç yoktu. Kuşadası’nda bile turizm, ancak 1965’li yıllarda Kaymakam Özer Türk’ün önderliğinde, onun çabaları ile başlamıştı.

Söke’deki cemiyetin başkanı Hümeyra Özbaş Hanım, Söke’nin bağrında yeşeren Antik İyon yapıtlarını, yazdığı İnglizce makalelerle bütün dünyaya tanıtıyordu. Yunan Mitolojisi’nin  ortaya koyduğu inançtan doğan tanrılarına yaptıkları prepteros ve dipteros türünde ki tapınaklar, ilk çağ insanının dinsel inanç va yaşamları hakkında gizemli bilgilerle dolu idi. Bu tapınaklardan biri olan ve çok iyi bir biçimde korunarak günümüze kadar gelebilen, Didimaion Dipteros’u olan Apollon Tapınağı o yıllardan günümüze ulaşan çok zengin bir  tarih hazinesidir. Ne yazık ki böyle bir varlığı ne biz biliyor ve nede bilenlerin hizmetine sokabiliyorduk. Bu ünlü yapıt o yıllarda Söke sınırları içinde idi. Bu yapıtın yüzde ellisi ayakta idi ve görenleri büyülüyordu. Antik Çağın ve İonlar’ın bütün ihtişamını bu yapıt ortaya koyuyor, mimarinin bir şaheseri olarak yerinde duruyor, görenleri hayrete düşürüp gözlerini kamaştırıyordu. Böyle bir yapıtı Yunanlılar Leros Adası’na kurdukları konaklama tesisleri sayesinde gemilerle günü birlik gezdirip geri götürüyorlardı. Ne yazık ki biz bu kaynaklardan ve turizm denen bacasız fabrikalardan habersizdik. Yöredeki bu antik varlıkları anlatmaya geçmeden önce biraz bunların doğmasına kaynaklık eden, Yunan Mitolojisinden söz etmek istiyorum. Çünkü mitoloji kültürünü bilmeyenler, bu antik kentleri kolay kolay anlayamazlar. Çünkü tarihin arka sokağı olarak bilinen mitoloji, uzun yıllar boyunca insanlığı yönetmeye, yönlendirmeye hükmetmiştir. Bilim Adamları: ”Tarih gerçektir, mitoloji ulusal arzu” derler.

“Antik Dünya ve Geleneksel Toplumlarda dinler ile mitolojinin yeri çok önemlidir. Bütün insan topluluklarında mitolojik anlatılarla dinsel uygulamalar sıkı sıkıya birbirlerine bağlı olarak yaşarlar. Bu nedenle de her yerde dinle mitoloji birlikte incelenir. Mitoloji bir bakıma eski dünyada yaşamış insanların sosyal ilişkileri ve doğa olaylarını algılayış tarzlarıyla dinsel inanışlarına bakış açılarını yorumlanmasını konu alır. Bir ulusa, bir dine ve bir uygarlığa ait mitleri ele alır. Aynı zamanda mitoloji dinlerin kültürlerini de içerir. Mitoloji, bir bakıma toplumun ilk ve manevi tarihidir. Mitleri yaşamak, gerçek anlamda dinsel bir yaşantıyı kapsar. Çünkü mit, sıradan, gündelik yaşamdan farklılık gösterir. Bu yaşantının dinselliği, mitolojiye özgü, coşturucu, anlamlı olayların yeniden gerçekleşme aşamasına getirilmesi, doğa üstü varlıkların yaratıcı eylemlerine yeniden tanık olunması olgusundan ileri gelir. Mitolojinin bir bakıma mitlerin önemli ölçüde dinlerin sözlü biçimde olmasından hareketle etkileri büyüktür. Yunan veya Antik Dönem edebiyatlarının temellerinden birini oluşturan bu mitsel anlatılar, Güneybatı Ege’de de İon Dönemi’ne ait çok etkili olayların doğmasına neden olmuştur. Bu bağlamda milletlerin dilleri, dinleri, dinsel kaynakları ve kültürleri, mitolojileri gibi konularda belli düzeyde bilgi birikimi, derinlikle uğraş ve sabır en başta yer alır.